H ωταλγία (πόνος στο αυτί) διαχωρίζεται σε πρωτοπαθή ωταλγία και αντανακλαστική ωταλγία

Η πρωτοπαθής ωταλγία έχει ως πιο συνήθη  αίτια την εξωτερική ωτίτιδα και την οξεία μέση ωτίτιδα. Επίσης, στην καθημερινή ιατρική πράξη, ωταλγία μπορεί να προκαλέσει και ενα σκληρό βύσμα κυψελίδος (κερί) στον έξω ακουστικό πόρο καθώς και ξένα σώματα ή ακόμα και ζωύφια! 

Η αντανακλαστική ωταλγία οφείλεται σε παθολογικά αίτια εκτός της ανατομικής περιοχής του ωτός και αξιζει να αναλυθεί σε ξεχωριστό κεφάλαιο. Η προέλευσή της είναι νευρολογικής αιτιολογίας λόγω της πολύπλοκης και διασυνδεδεμένης νεύρωσης του ωτός με άλλα στοιχεία της κεφαλής και του τραχήλου (πχ.δόντια,φάρυγγας)

1.1. ΦΛΕΓΜΟΝΕΣ ΕΞΩ ΩΤΟΣ (ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΩΤΙΤΙΔΑ)

Ως εξωτερική ωτίτιδα ορίζεται η φλεγμονή ενός ή πολλών ανατομικών στοιχείων που αποτελούν το έξω ους (έξω αυτί). Τα ανατομικά αυτά στοιχεία είναι

• το πτερύγιο του ωτός 
• ο έξω ακουστικός πόρος

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Συχνά σε φλεγμονές του έξω ωτός συνυπάρχει και αντίστοιχη επώδυνη, αντιδραστικη όπως λέμε, διόγκωση των λεμφαδένων του τραχήλου, κυρίως των παρωτιδικών! Επιπλέον πρωταρχικό μέλημα είναι ο αποκλεισμός κακοηθειών στην περιοχή, ειδικά όταν υπάρχει παρατεταμένο ιστορικό ενοχλήσεων! 

1.1.1.ΦΛΕΓΜΟΝΕΣ  ΠΤΕΡΥΓΙΟΥ ΩΤΟΣ

Το πτερύγιο του ωτός αποτελείται από χόνδρο, ενώ στο λοβίο (μαλακό κατώτερο τμήμα) του πτερυγίου ο χόνδρος απουσιάζει. Αντί αυτού συναντάται μαλακός λιπώδης ιστός πλούσιος σε αιμοφόρα αγγεία. Οι πιο συνηθισμένες φλεγμονές του πτερυγίου που συναντάμε στο εξωτερικό ιατρείο είναι 

Περιχονδρίτιδα : Η φλεγμονή αυτή αφορά το χόνδρινο τμήμα του πτερυγίου ενώ το λοβίο παραμένει υγιές.  Το πτερύγιο είναι επώδυνο στην αφή, ζεστό, ερυθρό και πρησμένο. Η νόσος αυτή είναι πιο συνηθισμένη σε διαβητικούς και ανοσοκατεσταλμένους ασθενείς. Η αντιμετώπιση περιλαμβάνει αντιβιοτικά τύπου κινολόνης, τοπικές αλοιφές και παυσίπονη αγωγή. Η προσέλευση στο ιατρείο πρέπει να είναι άμεση, ειδικά όταν υπάρχει το ιστορικό υψηλού κινδύνου που αναφέρθηκε διότι είναι πιθανή η νέκρωση του χόνδρου. Ιδιαίτερη κατηγορία αποτελεί η αυτοάνοση περιχονδρίτιδα σε ασθενείς με αυτοάνοσα νοσήματα, όπου η κύρια θεραπεία είναι η χορήγηση κορτιζόνης.

Ερυσίπελας πτερυγίου : Η φλεγμονή αυτή αφορά το δέρμα του πτερυγίου και, σε αντίθεση με την περιχονδρίτιδα, συμπεριλαμβάνει και το λοβίο του ωτός.  Τα συμπτώματα είναι παρόμοια με αυτά της περιχονδρίτιδας και συχνα οι δυο αυτες νόσοι συγχέονται. Το μικροβιακό αίτιο είναι ο στρεπτόκοκκος και για το λόγο αυτό μπορεί να χρειαστεί νοσηλεία στο νοσοκομείο και χορήγηση ενδοφλέβιας αντιβιοτικής αγωγής.

Σκληρυντική δερματίτιδα πτερυγίου (νόσος Wrinkler) : Πρόκειται για μια εντοπισμένη επώδυνη διόγκωση , σαν κάλος, στην περιφέρεια συνήθως του πτερυγίου. Οφείλεται στην χρόνια πίεση του πτερυγίου κατα τον ύπνο συνήθως απο το μαξιλάρι. Σε περιπτώσεις που ο πόνος ειναι πολύ ενοχλητικός απαιτείται χειρουργική αφαίρεση του εξογκώματος.

1.1.2 ΦΛΕΓΜΟΝΕΣ ΕΞΩ ΑΚΟΥΣΤΙΚΟΥ ΠΟΡΟΥ

Οξεία Διάχυτη Εξωτερική Ωτίτιδα (νόσος του κολυμβητή) . Είναι η πιο συνήθης φλεγμονη του ωτός που απασχολεί τον ΩΡΛ ιατρό.  Ο πόνος αφορά κυρίως τον έξω ακουστικό πόρο, το πτερύγιο είναι επώδυνο στην πίεση του τράγου (το τριγωνικό χόνδρινο στοιχείο ακριβώς μπροστα απο την εισοδο στον έξω ακουστικό πόρο), αλλά και το τράβηγμα προς τα πίσω και πάνω. Ωστόσο το χρώμα του πτερυγίου παραμένει αμετάβλητο, μια και νόσος αφορά κυρίως τον έξω ακουστικό πόρο. Μπορεί να συνυπάρχει πυώδης και/ή δύσοσμη έκκριση (πυώδης ωτόρροια) ενω συχνά παρατηρείται βαρηκοία λόγω οιδήματος του πόρου.

TIP: Ο ασθενής που πάσχει από νόσο του κολυμβητή θα πρέπει να αποφεύγει την είσοδο νερού στον πόρο, ενώ ταυτόχρονα βοηθά η χρήση παυσίπονων μέχρι να επισκεφτεί τον ιατρό. Η συνήθης αγωγή που χορηγείται είναι αντιβιοτικές σταγόνες, αλλά πολλές φορές χρειάζεται να τοποθετηθεί ειδικό βαμβάκι (otowick)  ώστε να κρατάει τον πόρο ανοιχτό!

Δοθιήνωση. Ο έξω ακουστικός πόρος αποτελείται απο μια στιβάδα δέρματος που περιλαμβάνει αρκετές τρίχες στα πρώτα 1/3 του μήκους του. Οι θυλακες των τριχών αυτών μπορεί να επιμολυνθούν και να μετατραπούν σε δοθιήνες. Η κλινική εικόνα περιλαμβάνει πόνο ειδικά κατα την πίεση του τράγου (ο τριγωνικός χόνδρος ακριβώς μπροστά από την είσοδο του πόρου). Είναι εύκολο να αναγνωριστεί η φλεγμονή του θύλακα ακόμα και με γυμνό μάτι. Συχνά απαιτείται τοπική θεραπεία με σταγόνες και αλοιφή . Απαραίτητη είναι η χορήγηση παυσιπόνων και τακτική παρακολούθηση. Σε σοβαρές περιπτώσεις είναι πιθανό να χορηγηθουν απο του στόματος αντιβιοτικά. 

TIP: Μην προσπαθείτε να παροχετεύσετε μόνοι σας τον δοθιήνα! Μπορεί να προκαλέσετε διασπορά της λοίμωξης!

Ωτομύκωση: Πρόκεται για λοίμωξη του δέρματος του έξω ακουστικού πόρου με μύκητα. Συχνά πρόκεται για ασπεργίλωση ή καντιτίαση. Τα συμπτώματα προσομοιάζουν εκείνα της διάχυτης εξωτερικής ωτίτιδας, αλλά με προεξάρχον ενόχλημα τον κνησμό (και λιγότερο συγκριτικά πόνο σε σχέση με την μικροβιακή εξωτερική ωτίτιδα) και την ρυπαρή/δύσοσμη έκκριση από το αυτί. Απαιτούνται ειδικές ανιμυκητιασικές σταγόνες, ενώ βοηθά και το διάλυμα βορικής αλκοόλης. Κομβικό στη θεραπεία της νόσου είναι ο επιμελής καθαρισμός του πόρου απο τα μυκήλια!

TIP: Η ωτομύκωση συχνά επιμένει και πέρα του διαστήματος της κλασσικής διάρκειας των 7 ημερών θεραπείας! Ισχύουν οι ίδιες προφυλάξεις με την διάχυτη εξωτερική ωτίτιδα μικροβιακής αιτιολογίας. Επίσης μπορεί να χρειαστούν περισσότερες από μία επισκέψεις στον ΩΡΛ ιατρό για επανάληψη του καθαρισμού του πόρου!

Εκζεματοειδής εξωτερική ωτίτιδα : Είναι μια πολύ συχνή, μή μικροβιακή φλεγμονή του έξω ακουστικού πόρου. Κύριο σύμπτωμα είναι ο έντονος κνησμός και η καθαρή  ωτόρροια (εκροή διαφανούς μη επιμολυσμένου υγρού  απο τον έξω ακουστικό πόρο). Συχνά συνυπάρχει ξηροδερμία και ερυθρότητα στην είσοδο του πόρου, ενώ χαρακτηριστική είναι η απουσία κυψελίδας. Πολλοί ασθενείς συγχέουν την αποφολίδωση και την συσσώρευση ξηρού δέρματος με βύσμα κυψελίδος.

Η νόσος έχει την παθοφυσιολογική συμπεριφορά το εκζέματος σε οποιοδήποτα άλλο σημείο του δέρματος και σχετίζεται άμεσα με τα επίπεδα στρες.

TIPS: Ανακουφιστικά στην περίπτωση του εκζέματος λειτουργούν σταγόνες κορτιζόνης η/και κορτιζονούχες αλοιφές. Εμπειρικά, το καθαρό οινόπνευμα μπορεί να ανακουφίσει επίσης απο τον κνησμό. Αν και η νόσος έχει αλλεργική αιτιολογία, τα αντισταμινικά σπάνια συστήνοται, εκτός αν υπάρχει γενικευμένο έκζεμα.

Κακοήθης νεκρωτική εξωτερική ωτίτιδα. Πρόκειται για μια εξαιρετικά επικίνδυνη και δυνητικά θανατηφόρα μορφή εξωτερικής ωτίτιδας, που συναντάται κυρίως σε αρρυθμιστους διαβητικους ασθενείς καθώς και σε ανοσοκατεσταλμένους. Χαρακτηρίζεται από διάβρωση του κροταφικού οστού που μπορεί να επεκταθεί στη βάση του κρανίου (οστεομυελίτιδα). Τα κύρια συμπτώματα είναι η ισχυρή ωταλγία που επιδεινώνεται τη νύχτα η ρυπαρή έκκριση και η ταχεία επιδείνωση που δεν ανταποκρίνεται σε τοπική θεραπεία με σταγόνες. Το μικρόβιο υπεύθυνο για τη νόσο είναι η ψευδομονάδα. Χρειάζεται εισαγωγή στο νοσοκομείο και ισχυρή ενδοφλέβια αγωγή. Η παρακολούθηση της πορείας της νόσου γίνεται με σπινθηρογράφημα οστών. 

TIP : Σε αρρύθμιστους διαβητικούς και ανοσοκατεσταλμενους με έντονη ωταλγία, η πρώτη κίνηση είναι η ΑΜΕΣΗ εξέταση από ειδικό ΩΡΛ!

Έρπης Ζωστήρας (Σύνδρομο Ramsay Hunt). Αποτελεί ένα σύνδρομο αίτιο του οποίου είναι η λοίμωξη με το varicella zoster virus (VZV). Το σύνδρομο εμφανίζει τα εξής συμπτώματα

• Έντονη Ωταλγία με χαρακτηριστικές φυσαλίδες στον έξω ακουστικό πόρο. Η ωταλγία είναι το πρώτο σε εμφάνιση σύμπτωμα και μετά απο 2-3 μέρες ακολουθούν και τα υπόλοιπα.
• Πάρεση του προσωπικού νεύρου
• Βαρηκοία
• Φυσαλίδες στην περιοχή του στόματος, συνήθως στην υπερώα

Χρειάζεται μεγάλος δείκτης υποψίας ώστε να ταυτοποιηθεί το σύνδρομο. Η θεραπεία αποτελείται από αντιικά φάρμακα και κορτιζόνη.

1.1.3 ΠΡΟΩΤΙΑΙΕΣ ΚΥΣΤΕΙΣ ΚΑΙ ΣΥΡΙΓΓΙΑ

Οι προωτιαίες κύστεις και τα προωτιαία συρίγγια είναι συγγενείς ανωμαλίες που εμφανίζονται στην περιοχή γύρω από το εξωτερικό αυτί. Οι προωτιαίες κύστεις είναι μικροί, γεμάτοι με υγρό σάκοι ή οζίδια που αναπτύσσονται στην προωτιαία περιοχή, που είναι η περιοχή που βρίσκεται μπροστά από τα αυτιά, . Τα προωτιαία συρίγγια, από την άλλη πλευρά, είναι μικρά  κανάλια που εκτείνονται από την επιφάνεια του δέρματος στους υποκείμενους ιστούς.

  Οι προωτικές κύστεις και τα συρίγγια υπάρχουν κατά τη γέννηση και πιστεύεται ότι προκύπτουν από ατελή σύντηξη των εμβρυϊκών ιστών κατά την πρώιμη ανάπτυξη. Η ακριβής αιτία αυτής της αναπτυξιακής ανωμαλίας είναι άγνωστη, αλλά πιστεύεται ότι έχει ένα γενετικό υπόστρωμα. Ο επιπολασμός των προωτιαίων κύστεων και συριγγίων ποικίλλει μεταξύ διαφορετικών πληθυσμών. Υπολογίζεται ότι εμφανίζεται σε περίπου 0,1% έως 0,9% του γενικού πληθυσμού.

Οι προωτιαίες κύστεις εμφανίζονται συνήθως ως μικρά, ανώδυνα και μαλακά εξογκώματα ή οζίδια μπροστά από το αυτί, που συχνά καλύπτονται από φυσιολογικό δέρμα. Αντίστοιχα, τα συρίγγια εμφανίζονται ως μικρές τρύπες ή κοιλώματα στο δέρμα, οι οποίες μπορεί να είναι επενδεδυμένες με επιθηλιακό ιστό και μερικές φορές μπορεί να παράγουν μια διαυγή ή υπόλευκη έκκριση.

Στις περισσότερες περιπτώσεις, τόσο οι προωτιαίες κύστεις και τα συρίγγια είναι αβλαβή και δεν προκαλούν συμπτώματα ή επιπλοκές. Ωστόσο, μπορεί περιστασιακά να μολυνθούν, οδηγώντας σε ερυθρότητα, πρήξιμο, ευαισθησία και αποστράγγιση πύου. Σε ορισμένα άτομα μπορεί να εμφανιστούν επαναλαμβανόμενες λοιμώξεις. Η θεραπεία συνιστάται συνήθως εάν υπάρχουν σημεία λοίμωξης, υποτροπιάζουσες λοιμώξεις ή εάν η κύστη ή το ιγμόρειο προκαλούν αισθητικές ανησυχίες ή ενόχληση. Η χειρουργική αφαίρεση των βλαβών αυτών ενέχει ένα ποσοστό υποτροπής αρκετά υψηλό, διότι δεν είναι πάντα εφικτή η ανίχνευση όλου του μήκους του αυλού. Ως εκ τούτου, η χειρουργική επέμβαση κρίνεται απαραίτητη μόνο σε εξαιρετικά ανθεκτικές και υποτροπιάζουσες περιπτώσεις επιμολύνσεων .

1.2.1 ΟΞΕΙΑ ΜΕΣΗ ΩΤΙΤΙΔΑ

H πρωτοπαθής ωταλγία ειναι το κύριο σύμπτωμα των οξέων φλεγμονών του μέσου ωτός. Ως μέσο ους ορίζουμε την περιοχή πίσω από το τύμπανο. Η κοιλότητα του μέσου ωτός επικοινωνεί με τις μαστοειδείς κυψέλες και με το οπίσθιο τμήμα της μύτης (ρινοφάρυγγας) μέσω της ευσταχιανής σάλπιγγας. Αδρά το έσω οριο της κοιλότητας του μέσου ωτός ορίζεται από τον οστέινο λαβυρινθο που περιέχει τους σχηματισμους υπευθυνους για την ακοή και την ισορροπία, δηλαδή το έσω αυτί.

Μέσα στην καλά αεριζόμενη αυτη κοιλότητα υπάρχουν πολύ μικρά οστάρια που μεταφέρουν τον ήχο από το τύμπανο στο έσω αυτί. Είναι λοιπόν αναμενόμενο κάθε φλεγμονή, οξεία ή χρόνια, του μέσου ωτός να συνοδεύεται και από ενα ποσοστό βαρηκοίας. 

Ο βασικός μηχανισμός πρόκλησης φλεγμονής στο μέσο αυτί είναι η δυσλειτουργία, συνήθως απόφραξη, της ευσταχιανής σάλπιγγας με ανιούσες εκκρίσεις απο το ρινιφάρυγγα αλλά και από όγκους στην περιοχή της μύτης. Για το λόγο αυτό απαιτείται πάντα ρινοφαρυγγοσκόπηση με εύκαμπτο ενδοσκόπιο για τον ενδελεχή έλεγχο του ρινοφάρυγγα! Στα παιδιά η παρουσία αδενοειδών εκβλαστήσεων (κρεατάκια) αποτελεί τον κύριο μηχανισμό απόφραξης της ευσταχιανής σάλπιγγας. Στα παιδιά η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση μπορεί να προάγει την χρόνια φλεγμονή στον ρινοφάρυγγα και κατ’ επέκταση στην ευσταχιανή. Αξίζει να ειπωθεί ότι στα μικρά παιδιά η ευσταχιανή σάλπιγγα έχει τέτοια γωνίωση ώστε να εισροφούνται υγρά και λοιμογόνοι παράγοντες πιο εύκολά απο ό,τι στους ενήλικες. Τέλος, αναπτυξιακές ανωμαλίες στην περιοχή της κεφαλής και του τραχήλου όπως π.χ. Σύνδρομο Down,  Σύνδρομο Treacher-Collins κ.α μπορεί να δημιουργήσουν πρόσφορο έδαφος για μέση ωτίτιδα.

Τα κύρια συμπτώματα μιας οξείας μέσης ωτίτιδας στα βρεφη και μικρά παιδιά είναι τα εξής

• Ωταλγία,ειδικά όταν ξαπλώνουν
• Τράβηγμα και ψηλάφηση του αυτιού που πάσχει
• Ανήσυχος ύπνος
• Κλάμα παραπάνω από το συνηθισμένο
• Ευερεθιστότητα
• Μειωμένη ανταπόκριση στους ήχους και την ομιλία
• Πυρετός άνω των 38 βαθμών Κελσίου
• Ρυπαρή έκκριση από το αυτί
• Μειωμένη όρεξη

Τα κύρια συμπτώματα μιας οξείας μέσης ωτίτιδας στους ενήλικες είναι

• Ωταλγία
• Ρυπαρή έκκριση
• Βαρηκοία

Στις περισσότερες περιπτώσεις το αίτιο της οξείας μέσης ωτίτιδας είναι ιογενές. Οπότε η πρώτη προσέγγιση μας είναι, αφού εξεταστεί ο ασθενής και αποκλειστεί η παρουσία πύου πίσω από το τύμπανο, η υποστήριξη με αναλγητικά, αντιφλεγμονώδη και φυσικά αποσυμφόρηση και καθαρισμό της μύτης με χρήση φυσιολογικού ορού και αποσυμφορητικών σπρέυ (για περιορισμένο χρονικό διάστημα, έως 5 μέρες).

Σε περίπτωση που διαπιστωθεί μικροβιακη λοίμωξη ή υπάρχουν συμπτώματα όπως υψηλός πυρετός ή/και ρυπαρή έκκριση τότε σκεφτόμαστε τη χορήγηση αντιβιοτικών. Εξαιρετική σημασία έχει η τακτική παρακολουθηση ώστε να υπάρχει έλεγχος της βελτίωσης του ασθενούς αλλά και η αποφυγή τυχών επιπλοκών. 

Πότε να απευθυνθείτε σε ΩΡΛ ιατρό?

• Όταν τα συμπτώματα διαρκούν πάνω από μία μέρα
• Όταν ο ασθενής είναι βρέφος έως 6 μηνών
• Όταν ο πόνος είναι πολύ οξύς
• Όταν το παιδί είναι ανήσυχο και ευερέθιστο μετά από λοίμωξη αναπνευστικού
• Όταν παρατηρήσετε ρυπαρή ωτόρροια με πρόσμιξη αίματος (τυμπανική διάτρηση)
• Όταν η αρχική συντηρητική αγωγή δεν έχει επιφέρει έστω και μια μικρή αλλά αισθητή βελτίωση εντός 3 ημερών ή τα συμπτώματα χειροτερεύουν.

Οι επιπλοκές της οξείας μέσης ωτίτιδας είναι δυνητικά πολύ σοβαρές. Συνήθως αφορούν παραμελημένα περιστατικά. Ωστόσο, είναι φρόνιμο να τις γνωρίζουμε ειδικά όταν πρόκειται για βρέφη και μικρά παιδιά που δεν μπορούν πολλές φορές να επικοινωνήσουν τα συμπτώματά τους όπως οι ενήλικες. Η έγκαιρη αναγνώριση της οξείας μέσης πυώδους ωτίτιδας, η εκλογικευμένη χρηση αντιβιοτικών  και η στενή παρακολούθηση ειναι κομβικά  βήματα για την αποφυγή τους.

• Μαστοειδιτιδα
• Δευτεροπαθής εξωτερική ωτίτιδα
• Παράλυση προσωπικού νεύρου
• Λιθοειδιτιδα
• Λαβυρινθιτιδα
• Θρόμβωση έσω σφαγίτιδας
• Μονιμη εισολκή τυμπάνου
• Υποσκληριδιο αποστημα
• Επισκληριδιο απόστημα
• Εγκεφαλικό απόστημα
• Μηνιγγίτιδα, Εγκεφαλίτιδα
• Θρόμβωση σιγμοειδούς κόλπου
• Ωτικός υδροκέφαλος

1.2.2. ΦΥΣΑΛΙΔΩΔΗΣ ΜΥΡΙΓΓΙΤΙΔΑ

Σε  ιογενείς λοιμώξεις του  αναπνευστικού συστήματος, ειναι δυνατό να εμφανιστεί οξύς διαπεραστικός πόνος( ωταλγία) ο οποίος όμως να μη σχετίζεται άμεσα με την παρουσία υγρού στο μέσο αυτί. Σε αυτές τις περιπτώσεις την απάντηση δίνει η ωτοσκόπηση και η διάγνωση είναι φυσαλιδώδης μυριγγίτιδα. 

Πιο ειδικά, είναι μια νόσος που οφείλεται στην αιματογενή μετάδοση των ιογενών λοιμώξεων στο τύμπανο (μύριγγα) με αποτέλεσμα τη δημιουργία μιας επώδυνης φυσαλίδας πάνω στην τυμπανικη μεμβράνη. Η φυσαλίδα αυτή περιέχει καθαρό υγρό και συχνα διαρρυγνύεται αυτόματα μόνη της. Εάν συμβεί αυτό τότε ο πόνος υποχωρεί αισθητά και ή ακοή βελτιώνεται. Ο ΩΡΛ μπορεί να βοηθήσει με το παροχετευσει τη φυσαλίδα με τη βοήθεια ενός ειδικού μυριγγοτόμου. Το περιεχόμενο της φυσαλίδας μπορεί να είναι ορώδες ή οροαιματηρό.

Λόγω της συχνής επιμόλυνσης του περιεχομένου της φυσαλίδας με βακτήρια, σε περιπτώσεις που δεν υπάρχει αυτόματη ή προκλητή παροχέτευσή της, προτείνεται η χρήση αντιβιοτικών. Η συχνή παρακολούθηση και η διαχείριση του πόνου με αντιφλεφμονώδη είναι κομβικής σημασίας.

2. ΑΙΤΙΑ ΑΝΤΑΝΑΚΛΑΣΤΙΚΗΣ ΩΤΑΛΓΙΑΣ

Η αντανακλαστική ωταλγία αφορά τον πόνο στην περιοχή του ωτός η οποία έχει ως αιτία μια παθολογική κατάσταση σε άλλο σημείο της κεφαλής και του τραχήλου. Η αντανακλαστική ωταλγία οφείλεται σε απομακρυσμένο ερεθισμό ενός νεύρου που με τη σειρά του μεταφέρει τον πόνο στο εσωτερικό του ωτός. Αυτό συμβαίνει διότι όλα τα τμήματα του ωτός και κυρίως το έξω και το μέσο ους έχουν πολύ πλούσια αισθητική νεύρωση από νεύρα που στελεχώνουν και άλλες περιοχές της κεφαλής και του τραχήλου. 

Τα νεύρα αυτά είναι κυρίως το τρίδυμο, το γλωσσοφαρυγγικό και στελέχη του αυχενικού νεύρου (οπίσθιο ωτιαίο και μείζων ωτιαίο) και άλλα.

Για το λόγο αυτό μια φαρυγγίτιδα μπορεί, μέσω του γλωσσοφαρυγγικού νεύρου, να δώσει πόνο στο αυτί κατά την κατάποση. Το ερώτημα για αντακλαστική ωταλγία πρέπει να βρίσκεται πάντα στο μυαλό του ΩΡΛ ιατρού καθώς μπορεί να αποκαλύψει σοβαρές νόσους όπως κακοήθειες στη περιοχή του τραχήλου με μόνο σύμπτωμα την αντανακλαστική ωταλγία. 

Ας δούμε τα πιο συνηθισμένα αίτια αντανακλαστικής ωταλγίας που συναντούμε στην καθημερινή κλινική πράξη

• Φλεγμονές στο φάρυγγα όπως αμυγδαλίτιδα, φαρυγγίτιδα κτλ. (Ωταλγία στην κατάποση)
• Αποστήματα όπως περιαμυγδαλικό απόστημα. (Ωταλγία στην κατάποση)
• Κακοήθειες στο φάρυγγα και στο λάρυγγα (SOS!!!). (Ωταλγία στην κατάποση/αυτόματα)
• Παθήσεις αυχενικής μοίρας σπονδυλικής στήλης. Συνήθως πονάει το οπίσθιο τμήμα του πτερυγίου του ωτός. (Ωταλγία στην ψηλάφηση του πτερυγίου)
• Φλεγμονές και αποστήματα δοντιών. (Ωταλγία στην μάσηση)
• Σύνδρομο αρθραλγίας κροταφογναθικής άρθρωσης. Είναι ίσως το πιο συχνό αίτιο αντανακλαστικής ωταλγίας. Οφείλεται σε κακή σύγκλιση της κάτω γνάθου σε σχέση με την άνω γνάθο, ο πόνος προκαλείται από τον ερεθισμό του τρίδυμο νευρου και μπορεί να επεκτείνεται στο αντιστοιχο μισο της κεφαλής (Σύνδρομο Costen). Θα πρέπει να γίνει κλινική συνεκτίμηση απο γναθοχειρουργό. Επί επιμένουσων αρθραλγιών θα πρέπει να διερευνηθεί και η πιθανότητα ύπαρξης αυτοάνοσης νοσήματος, οπότε κρίνεται απαραίτητη η εκτίμηση από ρευματολόγο. Άλλη πιθανή αιτία αρθραλγίας κροταφογναθικής είναι η έκθεση σε δριμύ ψύχος, το τρίξιμο των δοντιών κατά τον ύπνο, η κακή στάση ύπνου (πίεση τοπικά στην άρθρωση). 

TIP: Σαν πρώτη βοήθεια προσφέρουμε τη χορήγηση παυσιπόνων ή αντιφλεφμονωδων φαρμάκων, την εφαρμογή θερμών επιθεμάτων (πχ θερμοφόρες) στην περιοχή της κροταφογναθικής άρθρωσης και την αποφυγή μάσησης σκληρών τροφών για ένα χρονικό διάστημα. Τέλος προτείνεται η αποφυγή έκθεσης στο ψύχος και γενικά η απότομη εναλλαγή από θερμό περιβάλλον σε ψυχρό. Σε αυχεναλγίες που προκαλούν αντανακλαστική ωταλγία συνιστούμε τη χρήση μαλακού κολλάρου, εκτός των άλλων που προαναφέρθηκαν. 

Η αντανακλαστική ωταλγία είναι ένα πολύ συνηθισμένο σύμπτωμα το οποίο όμως θα πρέπει να λαμβάνεται  σοβαρα΄υπ όψιν από τον ΩΡΛ ιατρό, ο οποίος καλείται να ψάξει ενδελεχώς τον ασθενή ώστε να βρει την προέλευση του πόνου. Επί υποψίας κακοήθειας είναι απαραίτητη η ενδοσκόπηση και η απεικόνιση με αξονική ή μαγνητική τομογραφία. Δυστυχώς η ύπαρξη αντακλαστικής ωταλγίας σε περιπτώσεις κακοήθειας αποτελεί δυσμενή προγνωστικό δείκτη.